Trong bối cảnh cả nước chuyển mình mạnh mẽ, đẩy nhanh cải cách thủ tục hành chính, thực hiện hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp, lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng (TCĐLCL) cũng đang chủ động bắt nhịp, thúc đẩy đổi mới để đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới của dân tộc. Việc đẩy mạnh phân cấp cho địa phương trong các hoạt động như thử nghiệm, chứng nhận, đánh giá sự phù hợp… không chỉ giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, mà còn mở ra cơ hội để các địa phương chủ động hơn trong quản lý và kiểm soát chất lượng hàng hóa, dịch vụ.

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí Chất lượng Việt Nam (VietQ.vn), ông Trần Quý Giầu - Trưởng ban Ban Đo lường, Ủy ban TCĐLCL Quốc gia cho biết, việc phân cấp, phân quyền được thực hiện bám sát chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc rà soát, xử lý các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến sắp xếp, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và Kế hoạch số 447/KH-CP ngày 17/5/2025 của Chính phủ, căn cứ vào định hướng sửa đổi Hiến pháp, các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc sắp xếp đơn vị hành chính.

Với quan điểm phân quyền phục vụ người dân và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước ở địa phương, các văn bản quy phạm pháp luật (QPPL), Nghị định được xây dựng trên nguyên tắc "Địa phương quyết - Địa phương làm - Địa phương chịu trách nhiệm" nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy chính quyền địa phương, phù hợp mô hình hai cấp; phân định rõ trách nhiệm, không chồng chéo, không bỏ sót, bảo đảm hoạt động bình thường của các cơ quan hành chính, không ảnh hưởng đến người dân và doanh nghiệp; tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực KH&CN, thông qua việc xác lập rõ vai trò, thẩm quyền của chính quyền cấp xã và cấp tỉnh.

Điều này cũng thể hiện tinh thần quán triệt sâu sắc chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về quán triệt 3 trọng tâm, 3 công khai và 1 thước đo đó là phục vụ nhân dân hiệu quả hơn, tốt hơn.

Ông Trần Qúy Giầu cho biết, đối với lĩnh vực đo lường, thực hiện việc phân cấp, phân quyền tập trung vào các công việc sau: Phân định thẩm quyền về kiểm tra nhà nước về đo lường; Đăng ký cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường; Chứng nhận và cấp thẻ kiểm định viên đo lường; Chứng nhận chuẩn đo lường dùng để kiểm định phương tiện đo nhóm 2.

Đối với hoạt động kiểm tra nhà nước về đo lường: Cấp tỉnh thực hiện kiểm tra nhà nước về đo lường đối với chuẩn đo lường, phương tiện đo, phép đo, lượng hàng đóng gói sẵn và tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm; Cấp xã, phường thực hiện kiểm tra nhà nước về đo lường đối với phương tiện đo, phép đo, lượng hàng đóng gói sẵn tại các chợ, trung tâm thương mại trên địa bàn quản lý.

Việc phân cấp mạnh trong lĩnh vực TCĐLCL không chỉ là bước đi phù hợp trong tiến trình cải cách thể chế, mà còn là tiền đề quan trọng để đẩy mạnh phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại địa phương.

Đồng quan điểm, ông Đoàn Thanh Thọ - Trưởng ban Ban Pháp chế Thanh tra, Ủy ban TCĐLCL Quốc gia cũng cho biết, phân cấp đã tạo điều kiện để các địa phương chủ động hơn trong tổ chức triển khai hoạt động về TCĐLCL, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính, phát huy tính linh hoạt, sáng tạo và phù hợp điều kiện thực tế của từng vùng, miền. Đồng thời, việc trao quyền nhiều hơn cho các Sở Khoa học và Công nghệ cũng góp phần nâng cao trách nhiệm, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý TCĐLCL ở cấp cơ sở, giúp hệ thống vận hành gần gũi hơn với doanh nghiệp và người dân.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện cũng bộc lộ một số vấn đề cần đặc biệt lưu ý để đảm bảo tính thống nhất và hiệu lực quản lý nhà nước. Cụ thể: Thứ nhất là cần bảo đảm thống nhất trong hệ thống pháp luật và hướng dẫn chuyên môn giữa Trung ương và địa phương; tránh tình trạng mỗi nơi hiểu và áp dụng khác nhau, đặc biệt trong công tác giải quyết thủ tục hành chính, kiểm tra nhà nước về TCĐLCL.

Thứ hai là phải có cơ chế kiểm tra, giám sát, hậu kiểm và báo cáo định kỳ rõ ràng để Bộ Khoa học và Công nghệ nắm được tình hình thực thi và kịp thời điều chỉnh khi có sai lệch.

Thứ ba là cần làm rõ trách nhiệm, thẩm quyền và mối quan hệ phối hợp giữa các cấp, các ngành, tránh chồng chéo hoặc bỏ trống trách nhiệm quản lý nhà nước.

Thứ tư là tăng cường năng lực chuyên môn, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực cho địa phương, vì nếu phân cấp mà không đi đôi với bảo đảm điều kiện thực hiện sẽ làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý.

Thứ năm, cần chú trọng xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất và kết nối thông tin giữa Trung ương và địa phương, đảm bảo tính liên thông, minh bạch và hỗ trợ công tác quản lý, hậu kiểm trên toàn quốc.

“Có thể nói việc phân cấp là xu hướng tất yếu nhằm tăng tính chủ động, linh hoạt của hệ thống TCĐLCL nhưng cần được thực hiện đồng bộ các nguồn lực, kèm cơ chế giám sát, đánh giá, điều chỉnh phù hợp để vẫn giữ được tính thống nhất, đồng bộ và hiệu lực của quản lý nhà nước trong toàn hệ thống”, ông Đoàn Thanh Thọ nói.

Bà Nguyễn Tố Quyên - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hà Nội chia sẻ, giai đoạn hiện nay, phân cấp cho địa phương là rất cần thiết và mang lại nhiều lợi ích cả trong công tác quản lý nhà nước lẫn đối tượng thụ hưởng.

“Ở góc độ địa phương - đơn vị trực tiếp triển khai, chúng tôi nhận thấy việc phân cấp thực sự giúp tăng tính chủ động, linh hoạt trong thực hiện nhiệm vụ. Nhờ đó, thời gian và chi phí cho doanh nghiệp, người dân trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính cũng được rút ngắn đáng kể. Cơ quan quản lý nhà nước tại địa bàn có điều kiện gần gũi hơn với doanh nghiệp, người dân, hiểu rõ nhu cầu thực tế từ đó nâng cao chất lượng phục vụ, cải thiện hiệu quả công tác hành chính”, bà Tố Quyên chia sẻ.

Song song với lợi ích vẫn còn nhiều vướng mắc cần tháo gỡ. Bà Quyên cho hay, nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao và chuyên sâu về lĩnh vực đo lường đối với Hà Nội vẫn còn mỏng. Lực lượng cán bộ này cần được đào tạo bài bản và chuyên sâu hơn về chuyên môn. Tuy nhiên, với điều kiện phân cấp trước mắt trong thời gian ngắn, địa phương vẫn chưa đáp ứng được nguồn nhân lực này.

Về cơ sở vật chất, các trung tâm kiểm định vẫn chưa đồng bộ (tương tự như các tỉnh khác). Hệ thống dữ liệu từ Trung ương xuống địa phương vẫn cần hoàn thiện thêm. Bên cạnh đó, Bộ KH&CN cũng đang tham mưu hoàn chỉnh, hoàn thiện sự đồng bộ trong các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn, nhằm giúp địa phương triển khai thực hiện nhiệm vụ.

Về sự hỗ trợ của các cơ quan Trung ương (đặc biệt là Bộ KH&CN, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia) sau khi thực hiện phân cấp, Ủy ban cụ thể là các ban chuyên môn đã tích cực hỗ trợ địa phương. Ủy ban trực tiếp thành lập đoàn gồm lãnh đạo các ban chuyên môn xuống nghe địa phương tháo gỡ khó khăn và trả lời trực tiếp. Khi địa phương gửi vướng mắc bằng văn bản, Ủy ban đã trả lời rất kịp thời.

Đặc biệt, các ban chuyên môn còn thiết lập kênh hỗ trợ trực tiếp thông qua nền tảng mạng xã hội, đảm bảo trả lời ngay kịp thời các câu hỏi khi địa phương triển khai nhiệm vụ. Tuy nhiên, Hà Nội kiến nghị cần xây dựng kênh phối hợp chính thức giữa Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia với địa phương, nhằm cung cấp các hướng dẫn nghiệp vụ thống nhất.

Ông Đoàn Thanh Thọ cũng thông tin, với vai trò là cơ quan giúp Bộ trưởng Bộ KH&CN điều phối, theo dõi thi hành pháp luật, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia luôn coi hỗ trợ địa phương là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình phân cấp và chuyển giao quyền quản lý.

Ủy ban sẽ tập trung hướng dẫn cụ thể về áp dụng quy định pháp luật, nghiệp vụ cũng như quy trình giải quyết TTHC và các yêu cầu quy định trong tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO/IEC hoặc tiêu chuẩn quốc tế đối với thử nghiệm, chứng nhận, đo lường chuyên ngành để bảo đảm thống nhất trên toàn quốc.

Cùng với đó, Ủy ban tăng cường chương trình đào tạo, tập huấn thông qua lớp học, hội nghị, hội thảo và hỗ trợ chuyên môn trực tiếp, trực tuyến giúp địa phương kịp thời xử lý khi có vướng mắc. Các hoạt động đào tạo, tập huấn, hướng dẫn thi hành pháp luật cũng sẽ được lồng ghép với quá trình phân cấp, giúp cán bộ nắm vững quy định và nâng cao năng lực thực thi.

Hiện, Ủy ban đã và đang tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nghiệp vụ TCĐLCL tại 3 miền Bắc, Trung, Nam và tiếp tục đẩy mạnh công tác này cho nhân lực làm công tác ở cấp xã, cấp tỉnh. Đến ngày 8/10/2025 đã có 27/34 tỉnh, thành phố đăng ký học trực tiếp và trực tuyến với tổng số 2048 học viên/950 xã đăng ký.

Đến hết năm 2025, về cơ bản hoàn thành việc cấp chứng chỉ nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác đo lường tại cấp xã, phường. Mục tiêu là xây dựng một hệ thống TCĐLCL đồng bộ, hiện đại và liên thông dữ liệu, trong đó địa phương đủ năng lực quản lý kỹ thuật, còn Trung ương giữ vai trò điều phối, giám sát để bảo đảm tính thống nhất và hiệu lực quản lý nhà nước trên toàn hệ thống.

Nội dung: Ngọc Xen

Thiết kế: Thanh Tùng